|
Fransız Türkolog F. Georgeon, "Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri, Yusuf Akçura" adlı eserinde Türk milliyetçiliği hareketinin doğuşunu irdelerken, Türkiye dışında doğduktan sonra çeşitli zamanlarda Anadolu'ya göç etmiş bulunan ve aralarında Yusuf Akçura, Ahmed Ağaoğlu, Mehmed Emin Resulzâde, Abdürreşid İbrahim, Hüseyinzâde Ali, Ayaz İshakî, Halim Sabit gibi isimlerin yeraldığı Rusya'nın baskısıyla yurtlarından göçeden bir grup Türkün oynadığı önemli ve hayatî rolü vurgulamaktadır. Daha önceki kuşaktan Mizancı Mehmed Murad ve sonraki kuşaktan Akdes Nimet Kurat, Reşit Rahmeti Arat, Sadri Maksudî Arsal, A. Zeki Velidî Togan, Ahmed Caferoğlu gibi bir çok kıymetli ilim adamını ekleyebileceğimiz ve Türk milliyetçiliği tarihinde tartışılmaz bir yese sahip aydınlar grubunun oluşturduğu fikir hareketi olan Türk milliyetçiliği bütün Osmanlı fikir hayatının en etkin akımı haline gelerek yeni Türk devletinin oluşumuna zemin hazırlamıştır.
Türk milliyetçiliğinin fikir temellerinin oluşturulması için bir yayın organı planlandığında ilk teşebbüs yine bu gruptan gelecektir. Türk Dünyası'nn bütününü ilgi alanı olarak seçen bir kültür dergisi olarak yayınlanması düşünülen "Türk Yurdu" dergisinin hazırlık çalışmalarına katılanlar arasında Yusuf Akçura ve Ahmed Ağaoğlu'nun ve hatta dedeleri de Rusların baskısı ile Osmanlı topraklarına göçetmiş olan Enver Paşa'nın bulunduğu bilinmektedir. Türk Yurdu'nun 1915 yılı cildinde yer alan bir notta, Enver Paşa'nın Türk Yurdu'nun neşri sırasında değerli yardımlarından sözediliyordu. Türk Yurdu'nun fikrî kaynağı bir yana çıkış sermayesi Orenburg adlı Kazan bölgesindeki bir şehrin çok büyük ailelerinden olan Hüseyinoğulları'ndan gelmişti. Ahmed Gani ve Mahmud Bey Hüseyinoğlu kardeşlerin maddî birimine dayanan Türk Yurdu, çıktığı ilk yıllarda yazarlarının kalitesi ve yayın politikasındaki tutarlılık ile Türk milliyetçiliği hareketinin en güçlü dergisi haline geldi ve Türk dünyasında yarattığı ilgi Türkiye'nin sınırlarını fersah fersah aştı.
Anadolu'da Türk milliyetçiliğinin yayılması için ciddî çalışmalar yapan göçmen kökenli aydınlar Rusya hakimiyetinde kalmış olan kardeşleri için de bazı faaliyetlerde bulunmuşlardır. 1915'te İstanbul'da "Rusya İdaresindeki Türk-Tatar Müslümanları Haklarını Koruma Komitesi" ya da kısa adıyla "Türk-Tatar Heyeti" kuruldu. Bugünkü insan hakları komiteleri benzeri bir faaliyet planı hazırlayan ve uyguluyan teşkilat, Osmanlı topraklarına göç etmiş olan Yusuf Akçura, Abdürreşid İbrahim, Hüseyinzâde Ali, Ahmed Ağaoğlu, Mukimeddin Beğcen, Çelebizâde Mehmed Esad gibi devrin tanınmış isimlerini de barındırıyordu.
Bu şekilde 20. yüzyıl boyunca Türkiye'nin fikir hayatını etkilemiş olan ve geleceğimizi de etkileyeceği bilinen İslâmî ve milliyetçi akımlar çevresinde doğrudan doğruya veya dolaylı faaliyette bulunan ve köken olarak 19. yüzyıldaki göçlere dayanan aydınların bu çalışmaları, Osmanlı toplum yapısını değişime uğratarak yeni bir "Türk kimliği"nin oluşmasını sağladı. Nüfus hareketlenmesini takiben ortaya çıkan bu oluşumun Türkiye Devleti'nin kurulmasından sonra yeni bir safhaya girdiği söylenebilir.
Özetle, yıpranmakta olan Osmanlı Müslüman toplumuna göç hareketleriyle Anadolu'ya ulaşan Müslümanların başarılı entegrasyonu, Anadolu'nun mevcut sosyal strüktürünü temelinden değiştirerek millî bir devletin oluşumunu sağlayacak sosyal ve politik ortamın doğuşuna zemin hazırlamıştır. Tarihî oluşumların belli bir sosyal zemine dayandığı takdirde kalıcı olabileceğinin güzel bir örneği olan Türkiye Cumhuriyeti bir yerde 19. yüzyıl boyu süren sosyal depremlerin ve yürütülen uzun vadeli bir stratejinin ürünüdür.
[ Geri Dön |
Okunma: 144
İçeriği Yazdır | İçeriği Tavsiye Et ]
|
Türk Tarih
